Al sinds ik visserman ben is het een ongeschreven wet waar amper aan getornd wordt. De oudste en mondigste visserman aan boord staat boven aan de pyramide van hiërarchie. Hierbij laat ik gelijk de schipper, tevens meestal ook nog eigenaar, buiten beschouwing.
Ik was 18, de inkt van mijn pen was nog nat in mijn werkboeken van school, toen ik begon met varen. Ik keek op tegen de grote oudere robuuste vissermannen die mij wegwijs gingen maken in mijn prille begin van mijn vissers carrière. Tegen spreken was geen optie in mijn ogen. Er viel weinig in te brengen tegen de ervaren rotte. Hun waren mijn voorland, wat zij deden moest ik ook kunnen. Noem het ontzag en respect in één.
Pas na een paar jaar varen kreeg ik in de smiezen hoe werkelijk de vork in de aardappels werden geprikt. Als jonge visser nam je alles aan wat er tegen je werd gezegd. Deed jij je werk zoals het je werd opgedragen zonder ook maar een moment te twijfelen. Toch ging dit gepaard met een grote maar. Moest ik nou echt luisteren naar iemand die 10 jaar ouder dan mij was? Iemand die minder snel visverwerkte dan dat jij deed. Het heeft bij mij een hoop twijfel gebracht, het zette mij aan denken, toch won de ervaring van de oudere het. Je kon niet zomaar iemand tegen spreken die 10 jaar meer ervaring had dan dat ik had.
Jaren heb ik op die manier door gewerkt totdat de pulsvisserij zijn intrede deed. Zoals elke techniek ging dat gepaard met de nodige kinderziektes. Voor mij een keerzijde, het moment om te tonen waar ik goed in was en in ben. Het opsporen en oplossen van problemen. Dagen en nachten heb ik samen met mijn baas en mede machinist ons best gedaan om het puls systeem te maken wanneer er weer problemen waren. Vaak lukte dat, vaker lukte het juist niet, waardoor wij gedwongen werden om de dichtstbijzijnde haven op te zoeken om ontwerpers van het systeem de problemen op te laten sporen.
Zoals die ene keer dat onze puls installatie in de machinekamer de geest had gegeven. Een aantal uren ben ik, de andere machinist was toevallig thuis, bezig geweest om weerstanden, relais, zekeringen en printplaten door te meten en te controleren. Als een verslagen hond moest ik wel toegeven dat ik het probleem niet kon vinden waardoor wij weer naar de haven van IJmuiden moesten. Er was geen schaamte, het was een nieuw systeem en de andere bemanningsleden wisten al helemaal niet wat er speelde. Totdat we binnen kwamen in IJmuiden.
Bij het aanmeren van de kotter stonden de monteurs, van het desbetreffende bedrijf, al op de kant op ons te wachten. De Caterpillar motor ging uit waardoor er zonder herrie in de machinekamer overlegt kon worden wat het plan van aanpak was. Daar stond ik dan met 2 hoogbegaafde ingenieurs en 2 elektriciëns. Dapper vertelde ik wat ik allemaal had gedaan en wat mijn bevindingen waren. Totdat ik een hand op mij schouder voelde die mij lichtelijk weg trok bij het gezelschap.
‘Laat mij maar.’ Hoorde ik de stem van de op een na oudste bemanningsleden zeggen. Ik stond perplex, wist even niet wat ik moest zeggen. Moest ik wel mijn bek open trekken. Ik Twijfelde een moment en liep overdonderd door wat er zojuist gebeurde weg van de 5 mannen. Kennelijk was er nog steeds respect voor de ouderen (respect heb ik altijd voor ouderen). Maar in mijn ogen kon dit niet. Helemaal niet toen ik hoorde wat de beste man vertelde aan het kwartet. ‘IK heb dit door gemeten, IK heb dit vervangen, IK heb….’ Dat was het moment voor mij om op te staan. Mijn rug te rechten, om een keer niet te denken aan die pyramide maar voor mijzelf op te komen.
Waarom deed hij dit? Voelde hij zich zoveel meer dan dat snert ventje van 24 jaar, die in zijn ogen, niet zijn best had gedaan om het systeem te repareren. ‘Heeft hij ook verteld dat hij de afgelopen nacht heerlijk heeft geslapen?’ Poeierde ik keihard naar de beste man toe. Hij had in alle drukte en commotie niet in de gaten gehad dat ik de machinekamer niet had verlaten. Hij schrok, dat merkte je aan zijn ogen, de vier andere begonnen te lachen. ‘Martijn, maak je geen zorgen. Een weerstand kan je niet op die manier doormeten zoals hij zei dat hij gedaan had.’
Voor mijn collega was een het een trap onder de gordel. Achter af vond ik dat ook wel zo, nu alleen niet meer. Het was in zijn ogen ook geen trap onder de gordel. Nee, meneer was op zijn pik (kie) getrapt. Die ingenieur redden mijn hagje, zo voelde dat. Al helemaal toen hij het later kostelijk, waar de desbetreffende collega niet bij was, zat te vertellen hoe diegene voor paal stond.
Dat was het moment dat ik serieus werd genomen door de schipper. Nu wist hij, dat wanneer het puls systeem kuren had, er aangeklopt kon worden bij me. Iets wat mij een goed gevoel gaf. Het is natuurlijk altijd fijn om een compliment te krijgen. Het was het moment dat duidelijk werd dat niet altijd de oudste de wijste of het beste zijn.
Toen ik er laatst met een goede vriend over praten moest hij lachen. ‘Kan je het Van Gaal effect vriend?’ Vroeg hij aan me terwijl ik nog vol in me verhaal zat. Knikkend liet ik merken dat ik het wist.
Van Gaal, wereld coach. Maakt veel voetbal teams beter dan dat zij in werkelijkheid zijn. Ook dat heeft een maar. Een hele grote die voor de beste man nadelig is. Van Gaal kan alleen jonge spelers beter maken die veel respect hebben voor hun coach. Die met ontzag naar hem luisteren, die zonder na te denken doen wat door hem wordt opgedragen. Zodra ze langer dan een aantal jaar getraind worden door hem zie je dat de chemie is uitgewerkt, jonge jongens worden mannen, mondiger, hebben schijt aan wat die beste Louis hun beveelt . Bij clubs als FC Barcelona, Bayern München en nu ook bij Manchester United is het duidelijk zichtbaar. Of neem Robin Van Persie, toen hij net onder Van Gaal voetbalde was hij heilig. De eerste keus ten alle tijden. Aan het einde van vorig voetbal seizoen was Van Persie nergens meer te vinden in Manchester. Juist omdat hij lak had zijn coach en het wederzijdse respect verdwenen was.
Zo zie ik het nu ook aan boord. De eerste paar jaar aan dek heb je respect, doe je precies wat je wordt opgedragen. Na een paar jaar wanneer je mondiger wordt, slimmer, ervarener, meer vis verwerkt dan die ouwe naast je verdwijnt dat respect. Mondjes maat, heel kalmpjes gaat dat in zijn werk. Het enige waar je dan op hoopt is dat je eindelijk dat respect krijgt wat je hun eerder ook gaf. Het is moeilijk voor de ouwe mannen, het is niet niks als je ingehaald wordt door de broekie. En toch, na verloop van tijd zijn de rollen omgedraaid, staat de hiërarchie op zijn kop.